Tarihi Mısırlılara kadar dayanan, eskiden yün eğiricilerde görülen, veba gibi ağır salgınlara yol açmamış ve 1950 yılından sonra görülme sıklığı giderek azalan bir hastalıktır.
Hastalığı oluşturan etken olan ŞARBON BASİLİ hareketsiz, kapsüllü spor(yumurta) oluşturan bir bakteri… Sporlar 50-60 yıl canlı kalabiliyor ve bu özelliği de bakterinin laboratuvar koşullarında kolay üretilerek kimyasal silah olarak kullanımını gündeme getirmiş.(1979-Sovyetler Birliği,2001-ABD)
Gelişmiş ülkelerde hayvanların aşılanmasıyla sıklığı giderek azalan Şarbon, bir mera hastalığı olup ot yiyen sığır, keçi, domuz, ve insanlarda hastalık yapmaktadır.
İnsanlar hastalığa orta derecede dirençli olmakla beraber hasta hayvanın ürünüyle temas veya tüketim sonrası şarbon hastalığına yakalanabilmektedir.
Hayvancılıkla uğraşanlar, kasaplar, veterinerler, deri ve hayvan yünleri ile iş yapanlarda ve damar içi ilaç kullananlarda daha çok görülmektedir.
Nasıl bulaşır?
-Ciltte hasarlı bir bölgenin hastalıklı hayvana ait ürün ile teması sonrası
-Damar içi ilaç kullanım esnasında sporların doğrudan damara zerk edilmesi
-Sineklerle
-Hasta hayvan etinin az pişmiş ya da çiğ olarak tüketilmesi
-Basille kontamine olmuş sular
-Spor içeren sütlerin içilmesi(her ne kadar hasta hayvan süt veremese de bu olasılık her zaman mevcut)
-Hasta hayvan tüylerinin kıllarının solunması
-Biolojik silah olarak üretilen sporların hava yolu ile solunması
Şarbon basiline maruz kalma sonrası hastalığın görülme süresi iki gün ile 43 gün arası değişmekte. Hayvanlarda ise süre daha kısa ..küçükbaş hayvanlarda çok hızlı ölüme sebep olurken büyükbaş hayvanlarda 5-7 güne kadar ortaya çıkmakta.
Belirtiler:
Ateş halsizlik öksürük boğaz ağrısı nefes darlığı gibi şikayetlerle başlar.
Siyah çıban şeklinde görülen deri formu vakaların yüzde 95ini oluşturur ve tedaviye duyarlıdır. Erken antibiotik tedavisi yeterli olur
Nadir görülen Sindirim sistemi şarbonu hasta hayvanın etinin az pişmiş tüketilmesi ile görülür. karın ağrısı kanlı ishal ile ortaya çıkar ve ölümcül seyredebilir.
Hayvanın tüylerinin solunması ile veya biolojik silaha maruz kalınarak ortaya çıkan akciğer şarbonu ise çok hızlı tanı ve erken antibiotik tedavisi gerektiren ölümcül olabilen formudur.
Ayrıca basilin kana yayılması ile ortaya çıkan menenjit ve sepsis ölümcül seyreder.
NASIL KORUNALIM?
-Şarbon insandan insana çok nadir bulaşır. Temel korunma hayvanlarda hastalığın engellenmesidir. Bu da aşılama ile sağlanır.
-Bunun dışında şarbon sporlarının bulaşık olduğu otlaklar yakılmalı, hayvan sürüleri buralardan uzaklaştırılmalı ,bulaşık ahır artıkları ve gübreler yakılmalıdır.
-Hayvan kesimleri mutlaka veteriner kontrolüyle yapılmalı hasta hayvanlar kesilmemelidir.
-Kontrollü kesilen hayvanların ürünleri gıda olarak tüketilmelidir.
-Süt ve süt ürünleri ile bulaşma her ne kadar söz konusu değilse de(hasta hayvanın süt veremeyeceği düşünülerek) kontaminasyon olasılığı düşünülerek güvenilir firmaların süt ve süt ürünleri tüketilmeli. Emin olunamayan durumlarda sütlerin 30 dakika süreyle kaynatılması önerilebilir.
-Hayvanlara çıplak elle dokunulmamalı
-Hayvan etleri çiğ veya az pişmiş tüketilmemelidir.
HEKİME NE ZAMAN BAŞVURMALI?
-Şarbon bakterisiyle kontamine olduğu düşünülen ürünle temas
-Ölmüş hayvan etinin pişirilerek yenilmesi durumunda
-Bakteri ile kontamine olduğu dorulanmış çiğ veya az pişmiş et yenilmesi durumunda (ÇİĞ KÖFTE)
Ateş, halsizlik ,ciltte deri lezyonu, karın ağrısı ishal, öksürük ve boğaz ağrısı şikayetleriniz varsa mutlaka en yakın sağlık kurumuna başvurunuz.