Obezite,vücuttafazla miktarda yağ dokusu bulunmasıdır.Ortalama insan ömrünün çok uzun olmadığı dönemlerde obezite güç ve sağlık göstergesi iken günümüzde tedavisi gerekli bir hastalık olarak kabul edilmektedir.Vücut yağ oranları erkeklerde ağırlığın %15-18’ini, kadınlarda ise %20-25’ini oluşturur.Erkeklerde bu oran %25’i , kadınlarda ise %35’i geçerse şişmanlık oluşur.
Gelişmiş ülkeler başta olmak üzere tüm dünyada obezite görülme sıklığı giderek artmaktadır.Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 1995-2000 yılları arasında dünyada obezitenin %50 artarak 300 milyona ulaştığını ve mutlaka tedavi edilmesi gereken kronik bir hastalık olduğunu ilan etmiştir.
Ülkemizde şişmanlık, gelişmiş batı ülkelerinden geri kalmamakta,özellikle kadınlarda %30 gibi yüksek bir yüzde ile görülmektedir.Türkiyede yapılan bir çok çalışma sonucu değerlendirildiğinde her üç kadından biri ve her beş erkekten biri şişmandır.Genel obezite sıklığı ise %25’tir.ABD’de bu rakam %33’tür.
Kimlerde şişmanlık daha sıktır?
*Endüstrileşmiş, gelişmiş ülkelerde yaşayanlarda daha sıktır.
*Şehirlerde yaşayanlarda daha sıktır.
*Kadınlarda erkeklere göre daha sıktır.
*Yaşla azalan metabolizma hızı obeziteyi artırır. Fakat günümüzde çocuklarda ve adolesanlarda şişmanlık giderek artmaktadır.
*Yeterli fiziksel aktivitede bulunmayanlarda sıktır.
*Düzensiz ve yüksek kalorili beslenen bireylerde (özellikle fast-food beslenenlerde)
*Eğitim düzeyi ve gelir azaldıkça obezite artmaktadır.
*Evlilik sonrası obezite artar.
*Alkol tüketimi obeziteyi artırır.
*Sigaranın bırakılması sonrası kilo artışı olabilmektedir.
Neden şişmanlıyoruz ?
Harcadığımızdan fazla kalori aldığımızda fazla enerji vücudumuzda yağ olarak depolanır ve şişmanlarız.Şişmanlığın oluşumunda başlıca neden hareketsizlik ve aşırı kalori alımı olmakla birlikte genetikve çevresel faktörlerin,psikolojik durumun,bazı hastalıkların da önemli etkileri vardır:
*Alınan bazı ilaçlar:Kortizoniçerikli ilaçlar, psikiyatride kullanılan antideprasan ve antipsikotik ilaçlar, doğum kontrol hapları
*Hormonal hastalıklar:
a)Cushing sendromu (böbreküstü bezinin aşırı faaliyeti)
b)Hipotiroidi (tiroid bezinin yetersiz çalışması)
c)Polikistikover sendromu (kadınlarda yumurtalık kisti)
d)Büyüme hormonu yetersizliği
e)Hipogonadizm (seks hormon azlığı)
Şişmanlıkta kalıtımın (genetiğin) rolü
Yapılan çalışmalar şişmanlık oluşumunda kalıtımsal faktörlerin %25-40 oranında rol oynadığını göstermiştir.Şişman kişilerin çocuklarında obezite riski 2-3 kat fazladır.Anne ve babanın ikiside şişman ise çocuklarının %80’inde erişkin yaşta şişmanlık gelişir.Çocukluk çağında fazla kilolu olan çocukların yarısının erişkin dönemde aşırı kilolu olma riski vardır.
Obezite tedavi edilmezse ne olur ?
Şişmanlık başta, şeker hastalığı (diyabet), kalp hastalığı, yüksek tansiyon ve inme dahil pek çok ağır hastalığa sebep olur.Örneğin 6-8kg’lık kilo artışı, kilo almayan kişilere göre şeker hastalığı riskini iki kat artırmaktadır.Ayrıca obezite; meme,rahim,prostat,safra kesesi ve kolon (kalın bağırsak) kanserleri,reflü,uyku apnesi,eklem kireçlenmeleri,venöz yetmezlik (varisler),adet düzensizliklerine ve psikolojik bozukluklara yol açmaktadır.
Kimlere obez (şişman) diyoruz ?
Obezite tanısında pek çok yöntem olmasına rağmen beden kitle indexi (BKİ) ve bel çevresi ölçümü tanı için yeterlidir.
BKİ;
Kilogram cinsinden vücut ağırlığının, boyun metre cinsinden karesine bölünmesi ile hesaplanır.
kg / boy(m2) ———>> Beden kitle indexi
Obezite,
18,5 – 24,9 kg/m2 ise NORMAL
25 – 30 kg/m2 ise AŞIRI KİLOLU
> 30 kg/m2 ise ŞİŞMAN (OBEZ)
> 40 kg/m2 ise MORBİD OBEZ (ÖLÜMCÜL ŞİŞMAN) olarak sınıflandırılır.
BKİ’nin önemli bir eksikliği, obezitenin çok önemli komplikasyonlarıyla ilişkili olan vücut yağ dağılımı hakkında fikir vermemesidir.Yağların karın ve iç organlarda toplandığı şişmanlığa elma tipi şişmanlık diyoruz.Bu kişilerde vücudun üst yarısı şişmandır.Yağlar kalça ve uylukta toplanıyorsa armut tipi şişmanlık diyoruz.Elma tipi şişmanlık sağlık açısından daha tehlikelidir.Bu bireylerde kalp hastalıkları, şeker hastalığı ve kan yağlarında yükseklik daha çok görülür ve mutlaka tedavi edilmesi gerekir.Bu nedenle vücut yağ dağılımını yansıtan belirteçlerden bel kalça oranı ve bel çevresi çok yaygın kullanılmaktadır.Bel kalça oranı(BKO)nın kadınlarda 0,9 erkeklerde ise 1’in üzerinde olması durumunda elma tipi şişmanlığa işaret eder.
BEL ÇEVRENİZİ ÖLÇÜNÜZ
Göbek hizasından yapılan bel ölçümü erkeklerde 102cm, kadınlarda 88cm’den fazla olursa diyabet(şeker hastalığı),kalp hastalıkları açısından risk artmış anlamına gelmektedir.
Hem şişmanlığa neden olan hastalıkların ortaya çıkarılması hem de şişmanlığın yol açtığı hastalıkların saptanması açısından obezite tedavisinin beslenme uzmanları ve hekimlerin işbirliği ile düzenlenmesi gerekmektedir.