Avrupa’nın güneyindeki İber Yarımadası’nda yer alan İspanya ve Portekiz’in yanı sıra Fransa’nın bazı bölgelerinde, geniş çaplı bir elektrik kesintisi meydana geldi.
Yaşanan kesintinin ardından metro ve tren seferlerini durdurdu, telefon ve internet bağlantılarını kesti, ATM'ler ve trafik ışıkları çalışmaz hale geldi.
İspanya ve Portekiz'in tamamının karanlığa gömülmesinin ardından OHAL ilan edilirken, her iki ülkede de kabineler acil durum toplantıları düzenledi.
ELEKTRİK AKIŞI BÜYÜK ORANDA SAĞLANMAYA BAŞLADI
Milyonların karanlık içinde kaldığı krizin saatler ve hatta günlerce sürmesi bekleniyordu.
Ancak dün akşam itibarıyla İspanya'da, Madrid hariç diğer bölgelerde elektrik akışı tekrar sağlandı.
İspanya elektrik şirketi Red Electrica'dan yapılan açıklamada, trafo merkezlerinin tamamının faaliyete geçtiği, bakım işlemlerinin sürdüğü aktarıldı. İspanya'nın elektrik ihtiyacının yüzde 99,16'sının karşılandığı vurgulanan açıklamada, üretimin 21 bin 265 megavat olduğu ifade edildi.
PORTEKİZ'DE TRAFOLAR TEKRAR DEVREDE
Yaklaşık 20 saat süren elektrik krizinin ardından Portekiz'de de trafolar devreye girdi ve ülkenin büyük bir bölümünde elektrik akışı tekrar sağlandı.
Pazartesi gecesi itibarıyla aralarında başkent Lizbon şehir merkezi de olmak üzere Portekiz’in pek çok bölgesine de yavaş yavaş yeniden elektrik sağlanmaya başladı. Portekiz haber ajansı Lusa'ya göre, elektrik şirketi E-Redes de gece yarısı itibarıyla 424 trafo merkezinin kısmen faaliyete geçtiğini açıkladı.
10,5 milyon nüfusu bulunan ülkede 6,2 milyon müşteriye elektrik hizmeti sağlandığını duyuran şirket, normale dönüşün ne zaman olacağının belli olmadığını ifade etti.
KESİNTİNİN SEBEBİ BELİRLENEMEDİ
Kesintilerin sebebi henüz netlik kazanmazken Portekiz, kesintilerin kaynağının İspanya’da olduğunu savundu, İspanya ise Fransa’ya sağlanan bağlantıda yaşanan soruna işaret etti.
Portekiz Başbakanı Luis Montenegro da yaşanan kesintilere bir siber saldırının sebep olduğuna dair “hiçbir emare” olmadığını belirtti.
"AVRUPA'DA KAYDEDİLEN EN CİDDİ OLAY"
İspanya'nın ulusal elektrik şebekesi operatörü Red Eléctrica'nın operasyon başkanı Eduardo Prieto, Associated Press'e yaptığı açıklamada, durumun benzeri görülmemiş olduğunu belirterek olayı "olağanüstü ve istisnai" olarak nitelendirdi.
Avrupa Komisyonu'nun temiz enerjiyi teşvikten sorumlu başkan yardımcısı Teresa Ribera ise bu olayı "son zamanlarda Avrupa'da kaydedilen en ciddi olaylardan biri" olarak tanımladı.
Yetkililer, kesintinin tam nedenini belirlemeye çalışıyor, ancak uzmanlar olası senaryolar üzerinde duruyor.
Şu an için kesin bir neden belirtmek için yeterli kanıt bulunmuyor.
NADİR BİR ATMOSFERİK OLAY İDDİASI
Pazartesi günü dolaşan haberler, kesintinin "indüklenmiş atmosfer titreşimi" adı verilen nadir bir fenomenin sonucu olabileceğini öne sürdü.
Bu fenomenin, İspanya’nın enerji şebekesindeki yüksek gerilim hatlarında "anormal salınımlar" yarattığı iddia edildi.
Portekiz enerji şirketi REN, BBC’ye yaptığı açıklamada, "Bu salınımlar, elektrik sistemleri arasında senkronizasyon hatalarına yol açtı ve Avrupa’nın birbirine bağlı şebekelerinde ardışık bozulmalara neden oldu." dedi.
Ancak REN, daha sonra Portekiz medyasında bu iddiaları yalanladı.
ŞEBEKE SORUNLARI İDDASI
İspanya ve Portekiz’in elektrik şebekeleri birbirine sıkı sıkıya bağlı, ancak Fransa ve diğer AB ülkeleriyle sınırlı sınır ötesi bağlantıları var. Avrupa Komisyonu, uzun süredir İber Yarımadası’nın bir "enerji adası" olarak işlev gördüğünü ve Avrupa şebekelerine daha iyi entegre olması gerektiğini savunuyor.
Rystad danışmanlık şirketinden kıdemli enerji analisti Pratheeksha Ramdas, daha fazla sınır ötesi bağlantının İspanya’nın arz ve talep dengesini sağlamasına ve elektrik ithal etmesine yardımcı olabileceğini belirtti. Ancak, artan bağlantıların frekans istikrarsızlığını komşu sistemlere yayma riski taşıyabileceğini ve diğer AB ülkelerinde kademeli kesintilere yol açabileceğini de ekledi.
Londra Üniversitesi’nde enerji sürdürülebilirliği uzmanı Onyema Nduka, enerji şebekelerinin genellikle birbirine bağlı olduğunu ve bir bölgedeki kesintinin diğer alanlarda kademeli bir etkiye yol açabileceğini söyledi. Nduka, sistemde yedekler (örneğin, birden fazla tedarik noktası ve yedek jeneratörler) bulunması gerektiğini, ancak bu olayda bu yedeklerin nasıl işlediği konusunda henüz bilgi verilmediğini belirtti.
SİBER SALDIRI İDDİASI
Kesinti, İspanya’da siber saldırı veya hatta terörist saldırı endişelerini tetikledi. Endülüs bölgesel hükümeti başkanı Juanma Moreno, siber saldırı ihtimalinin göz ardı edilmediğini söyledi. İspanya’nın Gazze’deki savaşa karşı tutumu ve Ukrayna’ya verdiği destek, ülkeyi siber saldırıların hedefi haline getirmişti.
Ancak İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, Portekiz Başbakanı Luis Montenegro, Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Teresa Ribera, kesintinin bir siber saldırıdan kaynaklandığına dair herhangi bir kanıt bulunmadığını vurguladı. Portekiz Ulusal Siber Güvenlik Merkezi de benzer bir açıklama yaptı.
Enerji altyapısı uzmanı Taco Engelaar, ulusal şebekelerin birbirine bağlı olmasının bir arıza veya saldırının geniş bir alanda etkili olabileceğini belirtti. Engelaar, bir siber saldırının birden fazla sistemi çökertebileceğini, ancak bunun fiziksel bir arıza veya arz-talep dengesizliğiyle aynı sonucu doğurabileceğini söyledi.
YENİLENEBİLİR ENERJİ İLE BAĞLANTILI OLABİLİR Mİ
İspanya ve Portekiz, AB’nin yenilenebilir enerji liderleri arasında yer alıyor ve kesintiden hemen önce elektriğin %80’inden fazlasını yenilenebilir kaynaklardan sağlıyordu. Bazı uzmanlar, rüzgar ve güneş enerjisinin hızlı genişlemesinin İspanya şebekesine baskı yaptığını ve şebekenin bu değişken yenilenebilir kaynakları yönetmek için yükseltilmesi gerektiğini belirtmişti.
Ancak Avrupa Üniversitesi Enstitüsü’nde elektrik uzmanı Leonardo Meeus, kesintinin yenilenebilir enerji kaynaklarından kaynaklanma ihtimalinin düşük olduğunu söyledi. Meeus, AB’nin 2016’dan beri uyguladığı güncellenmiş şebeke bağlantı kurallarının, yenilenebilir enerji üreticilerinin sistem güvenliğini tehlikeye atacak şekilde şebekeden ayrılmasını önlediğini belirtti.
S&P Global’den kıdemli Avrupa enerji analisti Daniel Muir de, İspanya şebekesinin genellikle yüksek hacimli yenilenebilir üretime alışkın olduğunu ve kesinti öncesinde nükleer, hidroelektrik ve termal teknolojiler gibi yeterli konvansiyonel üretim kapasitesinin mevcut olduğunu ekledi.
ELEKTRİĞİ GERİ GETİRMEK NEDEN BU KADAR ZOR
Elektriği geri getirmek, teknik olarak karmaşık bir süreç. Leonardo Meeus, şebeke operatörlerinin enerji sistemini yeniden başlatmak için "adım adım" ilerlemesi gerektiğini ve bunun hidroelektrik pompalar gibi özel jeneratörlere dayandığını belirtti. Solomon Brown, şebekenin yeniden enerjilendirilmesinin, üretim ve tüketimin eşleştirilmesiyle yavaşça genişleyen bölgelerde gerçekleştirildiğini ve tüm sistem yeniden devreye girene kadar bu sürecin devam ettiğini açıkladı.
Fransa’nın şebeke operatörü RTE, kesintiden saatler sonra İspanya’ya 700 megavat elektrik sağladı ve Fas’tan gelen destekle birlikte İber Yarımadası’nın kuzey ve güney bölgelerinde öğleden sonra elektrik büyük ölçüde geri geldi.
